Φορέας χρηματοδότησης: Υπ. Παιδείας Έρευνας και Θρησκευμάτων του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση 2014-2020» και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ)
Συνολικός προϋπολογισμός: 41.041 €
Προϋπολογισμός για το Χαροκόπειο: 41.041 €
Ημερομηνία έναρξης: 02/2020
Ημερομηνία λήξης: 10/2022
Διάρκεια έργου: 32 μήνες
Επιστημονικά Υπεύθυνος: Γεώργιος Κρητικός
Περιγραφή: Το ερευνητικό έργο είχε ως στόχο να αναδείξει κοινωνικές πτυχές των νεκροταφείων, εστιάζοντας στις φωνές των επισκεπτών ως συν-διαμορφωτών της δημόσιας μνήμης του τοπίου, αποσκοπώντας στην αποτύπωση και ερμηνεία της σχέσης του χώρου των νεκρών με τους καθημερινούς ανθρώπους που ανέκαθεν διαμόρφωναν τον πολιτισμό τους.
Η μεθοδολογία υλοποίησης της έρευνας για το κοινό των νεκροταφείων, βασίστηκε στην εξέταση δύο περιπτώσεων: του νεκροταφείου της Ανάστασης και του Γ΄ νεκροταφείου της Αθήνας, των θεμάτων των διδακτορικών διατριβών των δύο νέων ερευνητών. Η έρευνα αποτύπωσε ότι τα νεκροταφεία είναι χώροι μέσα στον αστικό και μη ιστό κάθε κράτους και μοιραία αφορούν όλους τους ανθρώπους, ενώ παρόλα αυτά παραμένουν δυστοπίες. Για πολλούς είναι τόποι που οι περισσότεροι άνθρωποι αποφεύγουν ή τους θεωρούν ανεπιθύμητους για επίσκεψη. Ωστόσο εξυπηρετούν συναισθηματικούς αλλά και λειτουργικούς σκοπούς καθώς προσφέρουν ένα χώρο για απόθεση νεκρών αλλά και έναν τόπο για να επικοινωνούν οι ζωντανοί με αυτούς.
Στην ουσία, ένα μεγάλο ποσοστό έχει διαμορφωμένη άποψη για αυτά χωρίς ποτέ να έχει ακουστεί. Τα νεκροταφεία σχεδιάζονται από κεντρικές ή περιφερειακές διοικήσεις χωρίς κανείς να λαμβάνει υπόψη του τις «φωνές» των καθημερινών ανθρώπων που τα επισκέπτονται, του κοινού τους. Αυτές έφερε στο φως η έρευνα μέσα από ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις, προσεγγίζοντας τα νεκροταφεία ως χώρους που αποπνέουν υλικό και άυλο πολιτισμό ως μια αναξιοποίητη πολιτιστική κληρονομιά. Η γλυπτική, η αρχιτεκτονική και η χωροθέτηση των μνημάτων ή άλλων μορφών απόθεσης των νεκρών είναι πηγές υλικού πολιτισμού. Ταυτόχρονα η αντίληψη του χώρου από τους επισκέπτες, οι τελετουργίες συνοδείας του νεκρού, τα ήθη ή έθιμα που επιτελούνται στον χώρο αποτελούν εξίσου σημαντικές πηγές άυλου πολιτισμού. Η έρευνα αυτή απαντά -στις αρχές του διαλόγου στην Ελλάδα για την πολιτιστική κληρονομιά των νεκροταφείων στο πλαίσιο της συμμετοχής της χώρας στην Ευρωπαϊκή Διαδρομή των Κοιμητηρίων- σε ένα μείζον ζήτημα διαχείρισης που αφορά στα νεκροταφεία της Ευρώπης. Κατά πόσο δηλαδή, αυτοί οι κατά κύριο λόγο χρηστικοί χώροι χρήζουν ιδιαίτερης μεταχείρισης λόγω του συμβολικού τους πλούτου και κατά πόσο το ευρύ κοινό αντιλαμβάνεται και συμμετέχει στη συντήρηση και παραγωγή των πολιτιστικών στοιχείων των νεκροταφείων.
Λέξεις κλειδιά: νεκροταφεία, κοιμητήρια, υλικός και άυλος πολιτισμός, κοινό επισκεπτών, διαχείριση